Święto Chrztu Pańskiego
Przez całą dzisiejszą Niedzielę przed kościołem będzie można nabyć „Ewangelię. Słowo na każdy dzień” wydawnictwa Edycja Świętego Pawła. Ta praktyczna pozycja wydawnicza umożliwia żywy, codzienny kontakt ze Słowem Bożym przez cały rok. Zachęcamy do nabycia tej publikacji.
I czytanie: Iz 42,1-4.6-7; Psalm responsoryjny: Ps 29 1-3.9-10; II czytanie: Dz 10,34-38;
Aklamacja: Mk 9,7; Ewangelia: Mt 3,13-17.
Zatrzymaj się! Pomyśl!!!
Moje dziecko, chcę, żebyś wiedział, że nic nie może oddzielić cię od mojej miłości. Wybrałem ciebie, więc możesz całkowicie mi zaufać. Uratuję cię od wszelkich niebezpieczeństw. Do tej pory uchroniłem cię już od wielu zagrożeń, o których nawet nie wiesz.
Tylko Ja wiem, co jest najlepsze dla twojej przyszłości. Pamiętaj, że cokolwiek się z tobą dzieje, Ja zawsze mogę przywrócić we wszystkim porządek i pomóc Ci zacząć od nowa.
Nie zginą one na wieki i nikt nie wyrwie ich z mojej ręki. (J 10, 28)
Myśl zaczerpnięta z Johna Woolleya, „Jestem z tobą, Słowa Jezusa dla młodych duchem,
pragnących odczuć Jego bliskość i moc”.
Święto Chrztu Pańskiego w liturgii Kościoła
Dziś obchodzimy święto Chrztu Pańskiego, który jest wydarzeniem uważanym przez Ewangelistów za początek działalności Mesjasza. Misja Chrystusa, w ten sposób zainaugurowana, wypełni się w tajemnicy Paschy, kiedy poprzez swoją śmierć i zmartwychwstanie zgładzi On grzech świata (por. J 1,29). Również misja chrześcijanina zaczyna się od chrztu. Dlatego ukazanie jego znaczenia dzięki odpowiednim programom katechetycznym dla dorosłych jest jednym z najważniejszych aspektów nowej ewangelizacji. Ponowne i bardziej dojrzałe przyjęcie wiary jest warunkiem prawdziwego i pełnego uczestnictwa w Eucharystii, która jest szczytem życia kościelnego.
Jezus, wmieszany w tłum pokutników, poprosił Jana Chrzciciela o chrzest, czym głęboko zaskoczył Prekursora. Lecz to właśnie ten gest objawia szczególny rys mesjanizmu Jezusa: ma On wypełnić wolę Ojca, wydając się w «ofierze przebłagalnej za nasze grzechy» (l J 4, 10). Pokorna solidarność z grzesznikami doprowadzi Go do śmierci na krzyżu. Zanurzenie w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa jest radykalnym wyzwoleniem człowieka z grzechu i śmierci oraz stanowi nowe narodziny z Ducha do życia, które nie będzie miało końca. Taki właśnie chrzest Zmartwychwstały powierza apostołom, posyłając ich na cały świat (Mt 28,19). […] Chrzest dzieci, tak drogi chrześcijańskiej tradycji, w bardzo prosty i wymowny sposób pozwala nam pojąć prawdziwą naturę zbawienia. Jest ono łaską, czyli darmowym darem Pana. Bóg bowiem zawsze kocha jako pierwszy, a krwią swego Syna już zapłacił za nasze odkupienie.
Jan Paweł II, Rozważanie przed modlitwą „Anioł Pański”, 9 stycznia 2005 r.
Miejsce chrztu Jezusa
O chrzcie Pana Jezusa czytamy w trzech ewangeliach tzw. synoptycznych – św. Marka, św. Mateusza i sw. Łukasza. Św. Jan Apostoł natomiast podaje nam jego miejsce: „Działo się to w Betanii po drugiej stronie Jordanu, gdzie Jan udzielał chrztu” (J 1, 28). Jako dawną Betanię Zajordańską (musimy bowiem pamiętać, że była także Betania Przedjordańska ok. 3 km od Jerozolimy, gdzie mieszkał Łazarz z Marią i Martą) wskazuje się dzisiejsze Chirbet el Medesz i okolice współczesnego Kasr al-Jahud. Tu według biblistów Jozue wraz z Narodem Wybranym przebył Jordan wkraczając do Ziemi Obiecanej. Tu także miał się ukrywać kiedyś Eliasz i właśnie tu, osiemset lat po nim, miał wystąpić Jan Chrzciciel.
W pobliżu Kasr al-Jahud Jordan jest bardzo płytki i dlatego w czasach Jezusa tędy prowadził szlak ze wschodu na zachód. Jan wykorzystał to uczęszczane miejsce aby zwiastować Mesjasza i przygotować na Jego przyjście serca ludzkie. Ważnym elementem nauczania Janowego było zanurzenie w wodzie symbolizujące oczyszczenie z grzechów. Rytualne obmycia były obecne w wielu religiach starożytności. Były też i są nadal bardzo ważnym elementem liturgicznym judaizmu. Jest to zewnętrzny znak wewnętrznej odmiany, żalu za popełnione grzechy i gotowości zadośćuczynienia za nie.
Opis wydarzenia
Najbardziej szczegółowy opis samego wydarzenia podaje św. Mateusz. Według jego relacji Jezus, już jako dorosły mężczyzna, przychodzi nad brzeg Jordanu, by z rąk Jana Chrzciciela, swojego Poprzednika, przyjąć chrzest. W chwili, gdy to się dokonuje, Bóg Ojciec potwierdza swym świadectwem Jego misję jako Syna posłanego dla dokonania dzieła zbawienia. Zamknięte przez grzech Adama niebiosa otwierają się, a na Jezusa zstępuje Duch Święty. Jednocześnie z nieba daje się słyszeć głos: «Tyś jest mój Syn umiłowany, w Tobie mam upodobanie» (Mt 3,13-17).
W tym wydarzeniu mamy także pierwsze w historii świata pojawienie się w postaci fizycznej całej Trójcy Świętej (epifania trynitarna). Ma to miejsce w chwili gdy Bóg Ojciec przemawia, Syn Boży – Jezus jest w postaci ludzkiej, a Duch Święty pojawia się nad Nim w postaci gołębicy.
Chrzest w Jordanie rozpoczyna publiczną działalność Jezusa. Daje o tym świadectwo św. Piotr Apostoł w domu Korneliusza, w Cezarei (Dz 10,34-38). Jezus miał wtedy trzydzieści lat, gdyż dopiero od tego wieku zwyczaj żydowski pozwalał występować publicznie przed ludem i nauczać. Uważano, że od trzydziestu lat rozpoczyna się pełnia dojrzałości męskiej, natomiast kobiety nigdy nie miały prawa zabierać głosu publicznie.
Znaczenie chrztu Jezusa
Chociaż Chrystus sam nie miał grzechu, nie odsunął się od grzesznych ludzi: wraz z nimi wstąpił w wody Jordanu, by dostąpić oczyszczenia. W ten sposób uświęcił wodę. Dlatego też Święto Chrztu Pańskiego z jednej strony objawia nam Jezusa jako umiłowanego Syna Bożego, posłanego przez Ojca w mocy Ducha Świętego dla zbawienia człowieka, z drugiej zaś strony kieruje uwagę na rzeczywistość naszego chrztu. W tym sakramencie bowiem doświadczamy mocy zbawczej Chrystusa, która wyzwala z niewoli grzechów. Zostajemy także napełnieni Duchem Świętym i w ten sposób każdy z nas staje się umiłowanym dzieckiem Bożym.
Chrzest Pański jako święto
W liturgii Kościoła wspomnienie chrztu Jezusa Chrystusa wprowadzono dekretem Świętej Kongregacji Obrzędów z 23 marca 1955 r. Ustanowiono je na dzień 13 stycznia, w miejsce dawnej oktawy Epifanii. Posoborową reformą kalendarza liturgicznego w 1969 r. zamieniono uroczystość w święto i przesunięto jego termin na Niedzielę po 6 stycznia, czyli po uroczystości Objawienia Pańskiego (Epifania – w naszej tradycji bardziej rozpowszechniona jest nazwa święta Trzech Króli). Teksty liturgiczne podkreślają przy tym jego związek z tą uroczystością.
Wraz ze świętem Chrztu Chrystusa kończy się liturgicznie okres Bożego Narodzenia. W Polsce jednak jest dawny zwyczaj przedłużania tego czasu do święta Ofiarowania Pańskiego obchodzonego 2 lutego, popularnie zwanego świętem Matki Bożej Gromnicznej. Dlatego do tego dnia można zachować szopkę w kościele i śpiewać kolędy.
Malownicze obrzędy Święta Chrztu Pańskiego w Kościele wschodnim
W Kościołach obrządku wschodniego (prawosławnych i unickich) obchody święta Chrztu Pańskiego łączy się razem ze świętem Epifanii (Objawienia Pańskiego). Święto nosi popularną nazwę Jordan i obchodzi się je 6 stycznia, tj. 19 stycznia według kalendarza gregoriańskiego. W tym dniu tradycyjnie święci się wodę na pamiątkę Chrztu Chrystusa w rzece Jordan. Kapłani wraz z wiernymi w uroczystej procesji udają się nad rzekę. Tutaj kapłan odmawia modlitwy i poświęca wodę trzykrotnie zanurzając w niej krzyż.
Istnieje wiele lokalnych zwyczajów towarzyszących temu obrzędowi. W Polsce na Podkarpaciu używa się trzech potrójnych, zapalonych świec zwanych trójcami. W czasie trzykrotnie odmawianej modlitwy zanurza się zapalone świece w wodzie. (Zwyczaj ten w czasie reformy Nikona został w Rosji zakazany.) Obrzęd kończy się trzykrotnym śpiewem troparionu (antyfony) „W czasie Twojego chrztu w Jordanie, Zbawco”. W czasie tego śpiewu kapłan, trzymając oburącz Krzyż w pozycji pionowej, zanurza go powoli w wodzie, rozdzielając nim wody na kształt Krzyża. W przypadku gdy rzekę ścina silny mróz, wycina się w lodzie przerębel w kształcie Krzyża. Na zakończenie kapłan kropi wszystkich Jordańską Wodą. Punktem kulminacyjnym rozesłania jest zabranie przez wiernych Wody Jordańskiej do domu. Czerpie się ją w ilości takiej, aby wystarczyło jej na cały rok.
W Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej, po zakończeniu obrzędu poświęcenia, liczni wierni (często nie bacząc na siarczysty mróz!) trzykrotnie zanurzają się w wodzie. Natomiast w licznych lokalnych cerkwiach istnieje zwyczaj polegający na tym, że za trzecim zanurzeniem kapłan wrzuca krzyż do wody. Stojący nad brzegiem chłopcy rzucają się wtedy w wodę, aby go odnaleźć.
tekst oprac. na podst. biblioteka.opoka.org.pl →
część dot. Kościoła wschodniego oprac. na podst. www.monasterujkowice.pl →
